Alles over zweten

Waarom zweten we?

Zweetklieren vormen een belangrijk deel van onze huid. Zij dienen vooral voor temperatuurregulatie. Zweten is een normale reactie van het lichaam: het zorgt ervoor dat je het niet te warm krijgt. Als het warm is of als je veel beweegt, ga je zweten. Maar ook door stress, door het drinken van alcohol of door het eten van gekruid voedsel, kun je gaan zweten. Zweetklieren in de huid gaan dan zweet produceren. Dat zweet verdampt, waardoor je lichaam warmte kwijtraakt. Het regelen van de temperatuur gebeurt door een orgaan in je hersenen: de hypothalamus. In de hypothalamus zit de thermostaat van het lichaam. Zenuwen die vanuit de hypothalamus naar de zweetklieren lopen reguleren de zweetproductie. Zweet is ook belangrijk als het gaat om seksuele aantrekking.

Anatomie van het zweten

Zweetklieren liggen voornamelijk in het onderhuidse vetweefsel, ze hebben een uitvoergang in de opperhuid. Er zijn twee verschillende soorten zweetklieren: de apocriene zweetklieren en de
eccriene zweetklieren.

De apocriene zweetklieren:

zitten vooral in de oksel en rondom de geslachtsorganen. Zij spelen een belangrijke rol met betrekking tot de geur. Deze geur kan een grote (seksuele) aantrekkingskracht uitoefenen. Als de geur te sterk is kan deze juist ook afstoten.
worden actief tijdens de puberteit.
produceren zweet dat door bacteriën wordt omgezet in afvalproducten die de kenmerkende zweetgeur geven.

De eccriene zweetklieren:

produceren vooral het kenmerkende
heldere vocht.
komen op het hele lichaam voor.
zijn belangrijk voor de temperatuurregulatie van de huid en dus het lichaam.
zijn de veroorzaker van “klotsende” oksels, kletsnatte handen of “sop” in je schoenen als deze klieren overactief zijn.

Te veel zweten (hyperhidrose)

Te veel zweten wordt ook wel hyperhidrose genoemd.

Hyperhidrose wordt meestal als erg hinderlijk ervaren, werkt vaak stigmatiserend en kan leiden tot sociaal isolement. Geurend zweet wordt zeer onterecht door de omgeving al snel geassocieerd met onvoldoende lichamelijke verzorging. Natte transpiratie wordt geassocieerd met angst en lagere betrouwbaarheid.
Of transpiratie als storend wordt ervaren is uiteraard sterk afhankelijk van persoon en omgeving. Ondanks dat veel mensen last hebben van overmatig zweten wordt er vaak uit gêne weinig over gesproken. Veel mensen schamen zich voor hun aandoening.

Oorzaken van veel zweten

Bij overmatig zweten produceren de zweetklieren in je huid meer zweet dan nodig is om je lichaam te beschermen tegen oververhitting. Er is dan sprake van een te hoge activiteit van de centrale thermostaat of van de geleidende zenuwen. Veel zweten kan in verschillende vormen voorkomen. Sommige mensen hebben er alleen last van op een bepaald moment, bijvoorbeeld na het sporten. Anderen hebben er last van bij stress, bijvoorbeeld voor een examen. Maar sommige mensen hebben altijd last van overmatig zweten. Overmatig zweten is een probleem dat veel patiënten belemmert in het dagelijks leven. Zo is het vervelend om iemand de hand te schudden als je overmatig last hebt van zweethanden. Of als je een presentatie moet houden met natte plekken onder de oksels. Ook kan een nare zweetgeur belemmerend werken bij professionele en/of privé relaties.

Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van

veel zweten:

Hoge temperaturen.
Tijdens of na het sporten.
Bij verhoging of koorts.
Bij emoties zoals stress.
Het eten van gekruid voedsel.
Gebruik van drugs.
Gebruik van alcohol.
Medicijngebruik.
Overgewicht.
Hormonale veranderingen, denk bijvoorbeeld aan zwangerschap of de overgang.
Ziekte of een medische aandoening.

Primaire hyperhidrose en secundaire hyperhidrose

We maken bij overmatig zweten onderscheid in primaire en secundaire hyperhidrose.

Primaire hyperhidrose

Bij primaire hyperhidrose zweet het lichaam meer dan nodig is als gevolg van een overactief zenuwstelsel. Er is dan sprake van een te hoge activiteit van de centrale thermostaat of van de geleidende zenuwen naar de zweetklieren. Dit verschijnsel kan over het hele lichaam plaatsvinden. Waarschijnlijk is er geen speciale oorzaak. Sommige mensen zweten nu eenmaal meer dan andere. We weten niet precies hoe dat komt. Vaak komt het in de familie voor.

Je hebt primaire hyperhidrose als het overmatig zweten minstens 6 maanden bestaat en je ten minste vier van de volgende klachten hebt:

Je zweet vooral in de oksels, in de handen, onder de voeten of in het gezicht.
Het zweten is links net zo erg als rechts.
Je hebt geen last van nachtzweten.
Je hebt er minstens 1 keer per week last van.
Het vele zweten is begonnen vóór het
25e levensjaar.
Veel zweten komt in de familie voor.
Het vele zweten beïnvloedt of beperkt het dagelijks leven.

Secundaire hyperhidrose

Bij secundaire hyperhidrose zweet het lichaam overmatig als gevolg van een fysiek of psychisch probleem. Denk hierbij aan oorzaken als:

overgewicht
een te snel werkende schildklier
diabetes
jicht
de overgang
HIV
ziekte van Parkinson,

medicijngebruik:

tricyclische antidepressiva
propranolol
opiaten
SSRI’s
cholinesteraseremmers

Bij secundaire hyperhidrose is het belangrijk om de onderliggende oorzaak van het overmatig zweten aan

te pakken.

Hoe vaak komt hyperhidrose voor?

In Nederland hebben ongeveer 530.000 mensen last van overmatig zweten. Dit kan over het hele lichaam voorkomen, maar dit kan ook heel lokaal zijn.

Tips bij veel zweten

Afhankelijk van de klachten zijn er verschillende tips die je kunnen helpen het zweten te verminderen:

Probeer kruidig eten, alcohol en cafeïne
te vermijden.
Scheer de oksels bij overmatig okselzweten (haartjes houden bacteriën vast).
Zorg voor persoonlijke hygiëne.
Voorkom overgewicht.
Draag kleding van katoen en linnen
(natuurlijke stoffen).
Voorkom stress waar mogelijk.
Draag bij zweetvoeten open schoenen of katoenen sokken.
Bij zweetoksels kun je kiezen voor
okselpads / anti-transpirant.

Natte en/of stinkoksels (hyperhidrosis axillaris)

Overmatig zweten komt voornamelijk voor in de oksels (hyperhidrosis axillaris), op de handpalmen (hyperhidrosis palmaris) en op de voetzolen (hyperhidrosis plantares). Het hebben van natte of zelfs klotsende oksels kan heel belemmerend zijn in het dagelijks leven. Men gaat zich vaak verkleden en mensen hebben last van gele of natte plekken in de kleding. Daarnaast kunnen mensen die last hebben van ernstig okselzweten ook last krijgen van irritatie en eczeem. Natte oksels zijn het gevolg van overactieve apocriene en/of eccriene zweetklieren. Apocriene zweetklieren produceren een vetachtig zweet dat verantwoordelijk is voor de kenmerkende zweetgeur.

Huidbacteriën kunnen het zweet omzetten in de bekende ‘zweetlucht’. Er is vaak veel onbegrip voor stinkende transpiratie. Het wordt namelijk geassocieerd met een gebrek aan persoonlijke hygiëne. Deze ‘zweetlucht’ kan weliswaar verholpen worden met een douche, maar een stinkgeur in de oksels heeft niets te maken met hoe vaak de oksels gereinigd worden.

Zweethanden (hyperhidrosis palmaris)

Overmatig zweten komt voornamelijk voor in de oksels (hyperhidrosis axillaris), op de handpalmen (hyperhidrosis palmaris) en op de voetzolen (hyperhidrosis plantares). Sommige mensen die last hebben van overmatig zweten merken dit alleen aan hun handpalmen. Dit wordt ook wel palmaire hyperhidrose genoemd. Sommige mensen hebben hier al last van vanaf de baby,- of kinderleeftijd. Anderen krijgen hier vanaf de tienerleeftijd mee te maken. Vaak komt het in de familie voor. Bijna iedereen heeft wel eens last gehad van zweethanden in stressvolle situaties, als we bang of opgewonden zijn. Dit komt omdat er heel veel eccriene klieren in onze handen zitten. Deze zorgen ervoor dat de handpalmen normaal gesproken altijd iets vochtig zijn. Hierdoor heb je beter houvast bij het hanteren van een pen of gereedschap. Mensen die last hebben van zweethanden hebben de hele dag door natte handen. De zweetdruppels druipen vaak van de handen af. We gebruiken onze handen de hele dag. Handen die nat zijn van het zweet kunnen vervelend zijn, bijvoorbeeld als je iemand een hand wil geven of als je iets wilt vastpakken.

Tips voor het omgaan met zweethanden:

Was je handen regelmatig
Zorg dat je altijd tissues bij je hebt om je handen droog te maken
Talkpoeder kan het overtollige vocht absorberen
Let op met handschoenen: doordat je huid
dan niet kan ademen, gaan je handen nog
meer zweten.
Vermijd cafeïne, alcohol en pittig eten. Deze stoffen verhogen de lichaamstemperatuur. Wanneer de lichaamstemperatuur stijgt ga je zweten.
Stop met roken
Voorkom stress. Stress kan een belangrijke veroorzaker zijn van okselzweet. Iedereen kent wel de spanning voor bijvoorbeeld een presentatie of lastig gesprek. Hoe moeilijk het ook is, probeer stress zo veel mogelijk tegen te gaan.
Houd (werk) omgeving koel, lucht goed door.

Natte oksels voorkomen

Natte oksels zijn ontzettend vervelend. De volgende maatregelen kun je overwegen om natte oksels
te verminderen:

Zorg voor een goede persoonlijke hygiëne. Zorg dat bacteriën zo min mogelijk de kans krijgen om een reactie aan te gaan met zweet. Was de oksels regelmatig met bijvoorbeeld PH-neutrale zeep, eventueel meerdere keren per dag.
Scheer de oksels. De functie van okselhaar is het vasthouden van de geur die de apocriene zweetklieren aanmaken. Door het scheren
van het okselhaar kan de geur lastiger vastgehouden worden.
Draag iedere dag schone bovenkleding. Zweet gaat in de kleding zitten. Door iedere dag schone kleding aan te trekken kunnen bacteriën moeilijker een reactie aan gaan met het
oude okselzweet.
Draag kleding van natuurlijke materialen. Synthetische stoffen (zoals polyester en nylon) houden het zweet gemakkelijk vast. Plantaardige stoffen zoals katoen, wol en linnen zijn luchtiger, waardoor het zweet kan verdampen.
Probeer overgewicht te vermijden.
mensen met overgewicht hebben meer last
van overmatig zweten.
Vermijd cafeïne, alcohol en pittig eten. Deze stoffen verhogen de lichaamstemperatuur. Wanneer de lichaamstemperatuur stijgt, ga je zweten.

Stop met roken
Voorkom stress. Stress kan een belangrijke veroorzaker zijn van okselzweet. Iedereen kent wel de spanning voor bijvoorbeeld een presentatie of lastig gesprek. Hoe moeilijk het ook is, probeer stress zo veel mogelijk tegen te gaan.
Houd (werk) omgeving koel, lucht goed door
Gebruik een anti-transpirant. Een anti-transpirant is niet hetzelfde als een deodorant. Een deodorant verbloemd namelijk vervelende geurtjes door middel van een parfum. Een anti-transpirant voorkomt het zweten.
Wellicht kun je okselpads proberen. Deze plak je in de binnenkant van de oksel van een kledingstuk. De pads zijn vochtabsorberend, wat zichtbare zweetplekken zou moeten voorkomen.

De huisarts kan het volgende voorschrijven:

Aluminiumchloride als oplossing of als gel in concentraties tussen de 15% en 20%
Glycopyrroniumbromide 1% kan als crème worden toegepast bij de behandeling van primaire axillaire hyperhydrose (overmatig zweten van de oksel)
Eventueel kan de huisarts ook doorsturen naar een dermatoloog. De dermatoloog heeft nog andere behandelmogelijkheden voor de behandeling van overmatig zweten.

Transpiratievlekken in kleding

Gele vlekken kunnen in kleding ontstaan wanneer zweetplekken zich mengen met een anti-transpirant of deodorant. Het aluminium in de anti-transparant of deodorant gaan een chemische reactie aan met de zouten in het zweet. Dit type vlekken is moeilijk schoon te krijgen. Tips tegen zweetvlekken in kleding:

Draag natuurlijke stoffen. Natuurlijke stoffen zoals bijvoorbeeld linnen, wol of katoen zorgen ervoor dat zweet makkelijker verdampt. Draag geen synthetische stoffen zoals polyester en nylon. Deze stoffen vergroten de kans op zweetvlekken.
Laat anti-transparant of deodorant opdrogen voordat je je aankleedt.
Gebruik niet te veel anti-transparant of deodorant.
Wacht niet te lang met het wassen van de kleding. Hoe verser de zweetplek, hoe beter deze te verwijderen is uit de kleding.
Strijk de zweetvlekken niet. Wanneer je een zweetvlek in een blouse, overhemd of T-shirt strijkt, zal de warmte de vlek verharden.
Hierdoor wordt het nog moeilijker om de vlek
te verwijderen.
Week zweetvlekken in witte azijn, soda of bakpoeder.

Zweetvoeten. (hyperhidrosis plantares)

Overmatig zweten komt voornamelijk voor in de oksels (hyperhidrosis axillaris), op de handpalmen (hyperhidrosis palmaris) en op de voetzolen (hyperhidrosis plantares). Hyperhidrose voeten zijn altijd helemaal nat van het zweet. Vaak zijn ze ook koud. Door de overmatige zweetproductie is de huid van de voet vaak verweekt en rimpelig. In de voet zitten veel zweetklieren. Vaak hebben voeten ook een dikke hoornlaag, dat is de bovenste huidlaag. Deze huidlaag bestaat uit afgestorven huidcellen. Deze afgestorven cellen vormen in combinatie met de vochtige omgeving (veroorzaakt door de overmatige zweetproductie) een ideale voedingsbodem voor bacteriën en schimmels.
Deze bacteriën kunnen zweet omzetten in stinkende geurstoffen.

De nare geur wordt dus veroorzaakt door bacteriën. Door het aantal bacteriën op de huid te verminderen, kan je proberen om zweetvoeten

te bestrijden.

De volgende maatregelen kun je overwegen om overmatig zweten van de voeten te verminderen:

Vermijd cafeïne, alcohol en pittig eten. Deze stoffen verhogen de lichaamstemperatuur. Wanneer de lichaamstemperatuur stijgt, ga je zweten.
Stop met roken
Houd (werk) omgeving koel, lucht goed door
Goed en vaak de voeten wassen, gewoon met water en zeep. De bacteriën kunnen nog beter worden bestreden door een antibacteriële zeep te gebruiken.
Een voetenbad waaraan natriumbicarbonaat en azijn zijn toegevoegd. Deze stoffen maken het water zuur en bepaalde bacteriën kunnen daar niet tegen.
Droog de voeten na het wassen goed af, ook tussen de tenen. Laat ze goed drogen aan de lucht.
Verzorg de voeten goed en verwijder oude huidcellen en eelt met een eeltrasp.
Draag sokken van katoen of wol in plaats van polyester; draag elke dag schone sokken
Draag goed ventilerende schoenen, leren schoenen met ventilatie, of speciale ventilerende schoenen. Vermijd schoenen die gemaakt zijn van kunststof materialen. Draag ook niet elke dag dezelfde schoenen; zorg dat de schoenen goed kunnen drogen.
Draag sandalen of open sloffen.
Loop thuis zoveel mogelijk zonder schoenen.
Gebruik talkpoeder om de voeten droog te houden. Een gewone talkpoeder is goed.
Er zijn speciale voetdeodorants verkrijgbaar bij drogist of apotheek.
Een arts kan vloeistoffen en crèmes met aluminiumhydroxichloride of aluminiumchloride hexahydraat voorschrijven; deze middelen gaan de zweetproductie tegen.

De behandeling van hyperhidrose

Bij de behandeling van secundaire hyperhidrose moet de onderliggende oorzaak worden aangepakt. Voor de behandeling van primaire hyperhidrose zijn er diverse mogelijkheden. De behandeling hangt af van de ernst en de plaats van de hyperhidrose.

Orale behandelingen (inname van het medicijn via de mond):

Voor de behandeling van hyperhidrose zijn geen orale geneesmiddelen geregistreerd

Botulinetoxine (“Botox”)

Botulinetoxine is een gif dat wordt verkregen uit de bacterie Clostridium botulinum. Wanneer een kleine dosis van deze gifstof in de huid wordt geïnjecteerd, verlamt het de uiteinden van de zenuwen die de zweetklieren aansturen. Het effect houdt een paar maanden aan

Chirurgie

Het verwijderen van de huid, inclusief de zweetklieren
Curettage van de zweetklieren: de zweetklieren worden weggeschraapt
Thoracale sympathectomie: het doorsnijden van de zenuwen die naar de zweetklieren gaan. Hierdoor worden de zweetklieren in oksels en handen niet meer aangestuurd.

Lokale behandelingen:

Aluminiumchloride kan als oplossing of als gel in concentraties tussen de 15% en 20% worden gebruikt.
Glycopyrroniumbromide 1% kan als crème worden toegepast bij de behandeling van primaire axillaire hyperhydrose (overmatig zweten van de oksel)

Iontoforese

Hierbij worden de handen of voeten van de patiënt in een waterbadje geplaatst, waardoorheen een zwakke stroom wordt geleid. Hierdoor wordt de activiteit van de zweetklieren geremd.

Microgolf

Door middel van een microgolfapparaat worden de zweetklieren van de oksel door middel van thermolyse vernietigd.